Εθελοντισμός

Η χωρίς αντάλλαγμα προσφορά. Η χωρίς εξαναγκασμό έμπρακτη εκδήλωση της συμπαράστασης, της βοήθειας, της αγάπης. Δίνω. Τελεία και παύλα. Τι δίνω; Οτι έχω. Σε ποιόν το δίνω; Σε όποιον το χρειάζεται. Γιατί το δίνω; Γιατί αυτό με ευχαριστεί, με γεμίζει. Αυτή είναι η άποψη του ιδεολόγου, του ιδεαλιστή.

Εθελοντισμός, η χωρίς αντάλλαγμα προσφορά. Η χωρίς εξαναγκασμό έμπρακτη εκδήλωση της αφέλειας. Η παραχώρηση κόπου και χρόνου με αντάλλαγμα τα κούφια λόγια. Η υπέρτατη εκδήλωση της ανθρώπινης ανοησίας. Αυτή είναι η άποψη του κυνικού.

Εχουν και οι δύο δίκιο. Ο καθένας εκφράζει με τη θέση του τον εαυτό του. Πέρα από το Εγώ του ομιλούντος οι δύο προηγούμενες παράγραφοι δεν έχουν περιεχόμενο. Οταν όμως ο δεύτερος συναντάει τον πρώτο αρχίζουν να συμβαίνουν πράγματα, ενδιαφέροντα πράγματα αν τα δει κανείς με τη ματιά ενός ουδέτερου παρατηρητή.

Δίνω. Τι δίνω; Οτι μου περισσεύει πάντα. Γιατί το δίνω; Γιατί έτσι ικανοποιώ τον εγωισμό μου. Σε ποιόν το δίνω; Σε όποιον το δέχεται με τις περισσότερες υποκλίσεις. Γιατί λέω ότι το δίνω; Γιά λόγους που πάντα δεν πατούν στη γή. Τα πιστεύω; Ναι και όχι. Εχει σημασία; Καμμία απολύτως. Και ο άλλος τι κάνει, γιατί παίρνει αυτό που δίνω; Γιά πρακτικούς λόγους, αλλά όχι μόνο. Αν ο αποδέκτης της προσφοράς είναι αδύνατος τότε τα κίνητρα της αποδοχής είναι κυρίως πρακτικά, ενώ η αίσθηση της δυσαρέσκειας γιά την αδυναμία του μπορεί να μετατραπεί σε δυσαρέσκεια πρός τον ευεργετούντα – η αχαριστία που τραγουδήθηκε τόσο πολύ στην Ελλάδα την εποχή που οι οικονομικά αδύνατοι περίσσευαν. Εδώ έχουμε μιά σχέση ανισότιμη.

Αν πάλι ο αποδέκτης της προσφοράς είναι περίπου ισότιμος και μόνο κάποιες εξωτερικές περιστάσεις τον κάνουν αποδέκτη, τότε θα νοιώσει την ανάγκη να ανταποδώσει. Τέτοιας φύσης σχέση, κοινωνικά θεσμοθετημένο δούναι και λαβείν και μάλιστα με θρησκευτικό επίχρισμα, ήταν από τα Ομηρικά χρόνια η φιλοξενία στην Ελλάδα. Οταν είμαι στον τόπο σου με φιλοξενείς εσύ, όταν είσαι στον τόπο μου σε φιλοξενώ εγώ. Οτι μου δώσεις θα το πάρεις, αν όχι από εμένα τότε από κάποιον άλλο. Οτι πάρω εγώ από σένα θα το επιστρέψω, αν όχι σε σένα τότε σε κάποιον άλλο. Ο Δίας φροντίζει να τηρούμε όλοι αυτή τη κοινωνική σύμβαση που μας εξυπηρετεί όλους. Εδώ έχουμε μιά σχέση ισότιμη.

Ενα πολύ μεγάλο καλό του οργανωμένου κράτους προνοίας είναι ότι μετατρέπει τις ανισότιμες σχέσεις ευεργετούντος – ευεργετούμενου, που αναπόφευκτα δημιουργεί η όσο καλοπροαίρετη φιλανθρωπία, σε ισότιμες σχέσεις αλληλοβοηθείας πολιτών. Καθαρίζει το κοινωνικό τοπίο από τα παιχνιδάκια μικροεγωισμών και αφήνει ελεύθερες τις διαθέσιμες δυνάμεις να λύσουν και κανένα πρακτικό πρόβλημα. Οσο σαφή όμως και αν είναι τα πλεονεκτήματα της οργανωμένης κοινωνικής παρέμβασης, έχει και η φιλανθρωπία τον ρόλο της και πέρα από τα κίνητρά της γεννά πάντα σεβασμό. Αν οι δύο παραπάνω περιπτώσεις είναι τουλάχιστον κατανοητές η τρίτη είναι παράδοξη γιατί εδώ ο αδύνατος δίνει στον ισχυρό υπό τύπον κοινωνικής προσφοράς. Θα την δούμε την επόμενη βδομάδα.