Ο ερασιτεχνικός αθλητισμός στην Ελλάδα της κρίσης – προοπτικές ανάπτυξης

Ο ερασιτεχνικός αθλητισμός στην Ελλάδα της κρίσης – προοπτικές ανάπτυξη

 

Ομιλία της Ελένης Αυλωνίτου στην ημερίδα του Αθλητικού Οργανισμού Σπάτων – Αρτέμιδος “Η ΑΡΤΕΜΙΣ”, στις 25 Απριλίου 2016

 

Πριν 6 χρόνια τέτοιες μέρες η χώρα προσάραξε κάπου έξω από το Καστελόριζο από κακούς χειρισμούς του τότε καπετάνιου. Από τότε πολλοί προσπάθησαν να ξεκολλήσουν το καράβι, συνεχίζοντας όμως τους ίδιους χειρισμούς που προκάλεσαν τη προσάραξη. Μόλις πέρυσι ξεκίνησε να εφαρμόζεται μιά διαφορετική προσέγγιση στο πρόβλημα, αλλά οι επιβαρύνσεις που μαζεύτηκαν και τα τετελεσμένα τόσων ετών δυσκόλεψαν αυτή τη προσπάθεια. Τελικά συμβιβαστήκαμε σε μιά μικτή προσέγγιση και περιμένουμε μέσα στο χρόνο να ξεκολλήσουμε, που σημαίνει να εμφανίσει η χώρα θετική πορεία του ΑΕΠ και να ξεκινήσει η πτώση της ανεργίας.

Στα χρόνια αυτά η παρατεταμένη οικονομική ύφεση έπληξε όλους τους τομείς ανθρώπινης δραστηριότητας στην Ελλάδα, μαζί και τον αθλητισμό, ερασιτεχνικό και επαγγελματικό.

– Οτι στηριζότανε στη κρατική χρηματοδότηση μαράθηκε, καθώς η κρατική χρηματοδότηση στέρεψε.

– Οτι στηριζότανε στην ιδιωτική κερδοφορία συρρικνώθηκε μαζί με την Ελληνική οικονομία.

– Οτι τέλος στηριζότανε στο μεράκι και την εθελοντική προσφορά επέζησε, αλλά με βαθιές πληγές, καθώς η κρίση έθεσε συχνά τις προτεραιότητες επιβίωσης πάνω από τις υπόλοιπες ανάγκες και προτιμήσεις.

Στον ερασιτεχνικό αθλητισμό το οικονομικό στένεμα υπήρξε απόλυτο, φτάσαμε συχνά οι αθλούμενοι να μετέχουν μόνο όταν μπορούσαν να πληρώσουν από τη τσέπη τους το πλήρες κόστος γιά την κάθε συμμετοχή τους. Ακόμα και τότε όμως, παρά την ατομική οικονομική επιβάρυνση, τα αθλήματα διεξάγονταν σε αθλητικούς χώρους που κάθε χρόνο υποβαθμίζονταν, καθώς η συντήρησή τους ήταν το πρώτο πράγμα που είχε εγκαταλειφθεί.

Σε θεσμικό επίπεδο πάλι, ότι άλλαξε, άλλαξε προς την κατεύθυνση της θεσμοθέτησης της αρχής «όποιος έχει πληρώνει, όποιος δεν έχει πάει σπίτι του». Θεσμικά αιτήματα εκδημοκρατισμού και ανοίγματος παραπετάχτηκαν και το μόνο πράγμα που περιόρισε τις εξουσίες του κατεστημένου στο κάθε άθλημα ήταν η οικονομική στενότητα. Εγινε μιά συνειδητή προσπάθεια από τις τότε κυβερνησεις να μετατραπεί ο ερασιτεχνικός αθλητισμός σε επίπεδο ομοσπονδιών και τοπικής αυτοδιοίκησης σε μία πλήρως ανταποδοτική οικονομική δραστηριότητα, στον επιχειρηματικό κλάδο «υπηρεσιών ελευθέρου χρόνου». Αυτό εμπεριέχει πολλά κακά από μόνο του, αλλά σε εποχή βαθιάς οικονομικής κρίσης σημαίνει μαράζωμα. Οτι επέζησε από αυτή τη λαίλαπα σώθηκε μόνο γιατί είχε βαθιές ρίζες στην Ελληνική κοινωνία.

Καθώς σήμερα μπαίνουμε σε πορεία εξόδου από την κρίση, μπαίνει το ερώτημα ποιές είναι οι προοπτικές ανάπτυξης του ερασιτεχνικού αθλητισμού στην Ελλάδα τα αμέσως επόμενα χρόνια;

Υπάρχουν ποικίλες θεωρίες και ποικίλες θεωρήσεις στο θέμα αυτό.

• Μία άποψη λέει ότι θα γυρίσουμε σιγά-σιγά εκεί που ήμασταν, δηλαδή με την αύξηση της χρηματοδότησης θα ενδυναμωθούν οι παλιοί θεσμοί και οι παλιοί θεσμικά κυρίαρχοι, που θα συνεχίσουν να κάνουν ότι έκαναν παλιά. Αυτή είναι η αγαπημένη άποψη των παλιών θεσμικά κυρίαρχων, που άλλο δεν θάθελαν. Είναι μία συντηρητική άποψη με την έννοια ότι θέλει να συντηρήσει το παλιό, σα να μην έγινε τίποτα.

• Μιά άλλη άποψη λέει ότι θα ξεπηδήσει από τη κρίση ένα νέο θεσμικό πλαίσιο που δεν το έχει δει κανείς, μέσα στο οποίο θα αθλείται ελεύθερα η νεολαία χωρίς καμμία εμφανή δαπάνη σε ένα μαζικό λαϊκό αθλητισμό άμμωμης καθαρότητας. Αυτό το θεσμικό πλαίσιο δεν το έχει δει κανείς γιατί κανείς δεν κατάφερε ως τώρα να προτείνει τις πηγές χρηματοδότησης που θα το εξασφαλίσουν.

• Μιά τρίτη άποψη αγωνίζεται με νύχια και με δόντια να συνεχίσει τη μετατροπή του ερασιτεχνικού αθλητισμού σε κερδοφόρο επιχειρηματικό κλάδο «υπηρεσιών ελευθέρου χρόνου», χωρίς κανένα κοινωνικό περιεχόμενο. Αυτή η άποψη φαίνεται να αγνοεί επιδεικτικά τις τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις, υϊοθετώντας αυτό που θα αποκαλούσα με οικονομικούς όρους «ουτοπικό καπιταλισμό».

Σε περιπτώσεις τέτοιων πολώσεων των απόψεων ένα είναι συνήθως σίγουρο, δεν θα συμβεί τίποτα από τα 3. Η χρηματοδότηση σίγουρα θα ανακάμψει, όχι όμως με τους ρυθμούς που ονειρεύονται κάποιοι, όχι με τον τρόπο που είχαν συνηθίσει και όχι μέχρι το ύψος που θυμήθηκαν. Απεριόριστη κρατική χρηματοδότηση ας μην ονειρεύεται κανείς, αλλά ο ερασιτεχνικός αθλητισμός θα στηριχτεί από το κράτος, όπως προβλέπει και το άρθρο 16 του συντάγματος.

Στο παλιό σύστημα και όχι μόνο στον ερασιτεχνικό αθλητισμό έπασχαν 2 πράγματα, το δημόσιο έδινε λεφτά που δεν είχε γιά να καλυφθούν ανάγκες που δεν υπήρχαν, αρκεί ένα μικρό μέρος να πήγαινε προσχηματικά και στον αθλητισμό. Γιατί σίγουρα δεν ήταν ανάγκη του Ελληνικού αθλητισμού ούτε οι υπερτιμολογημένες προμήθειες και συμβάσεις παροχής υπηρεσιών συλλόγων και ομοσπονδιών, ούτε τα πολυπρόσωπα τουριστικά ταξίδια διάφορων άσχετων προσώπων γιά ψώνια στο εξωτερικό. Το παλιό σύστημα ήταν επίτηδες σπάταλο, στα όρια της ποινικά κολάσιμης απάτης, επειδή ήθελε να εξαγοράζει πολιτική στήριξη με δημόσιο χρήμα, ώσπου στέρεψε το δημόσιο χρήμα.

Φέτος ο προϋπολογισμός του Υφυπουργείου αθλητισμού μειώθηκε γιά μία ακόμα φορά, αν και φέτος έχουμε και Ολυμπιακούς αγώνες, γιατί σε συνθήκες κρίσης και εν όψει αξιολόγησης υπήρχαν πιό επιτακτικές ανάγκες που έπρεπε να καλυφτούν. Είναι η τελευταία φορά που μειώνονται οι δαπάνες γιά τον αθλητισμό. Με την οικονομική ανάκαμψη που θα ξεκινήσει φέτος, από την επόμενη χρονιά ξεκινάει η αύξηση. Θα είναι όμως βαθμιαία και μετρημένη αυτή η αύξηση, ενώ θα συνοδεύεται από έλεγχο στο που πάνε τα λεφτά. Θα πρέπει να ξοδεύονται γιά τον ερασιτεχνικό αθλητισμό και όχι γιά άλλους λόγους, θα πρέπει να ξοδεύονται με καθαρές διαδικασίες και χωρίς υπερτιμολογήσεις και θα πρέπει να ξοδεύονται από αντιπροσωπευτικές και δημοκρατικά εκλεγμένες διοικήσεις και όχι από αυτοδιοριζόμενα καπετανάτα.

Δεν γίνεται να εισπράττεις λεφτά από το κράτος γιά την κάλυψη μέρους των αναγκών σου και μετά να λες στο κράτος ότι τα υπόλοιπα έσοδα / έξοδά σου δεν υπόκεινται σε έλεγχο. Είναι γνωστό το κόλπο της κάλυψης εμφανών αναγκών από τη δημόσια επιχορήγηση και μετά της διασπάθησης των υπολοίπων μη κρατικών εσόδων, δεν γίνεται να μετέχει το δημόσιο σε τέτοιες κομπίνες. Ούτε θα είναι δυνατόν να επιχορηγούνται ή να απολαμβάνουν προνομίων από το κράτος σύλλογοι και ομοσπονδίες που δεν θα δέχονται να κάνουν εκλογές με τρόπο αδιάβλητο και με σύστημα απλής αναλογικής. Ολοι αυτοί δεν χρηματοδοτούνται από το υστέρημα του Ελληνα φορολογούμενου γιατί είναι ωραίοι, χρηματοδοτούνται γιατί υποτίθεται ότι εκτελούν κοινωνικό έργο, ενεργώντας ως συλλογικότητες που επιτρέπουν την ισότιμη πρόσβαση και συμμετοχή σε όλους τους πολίτες. Αν κάποιος θέλει την ομοσπονδία τσιφλίκι του, να την χρηματοδοτεί από την τσέπη του.

Το αυτοδιοίκητο που επικαλούνται κατά καιρούς ορισμένες ομοσπονδίες δεν αποτελεί ουσιαστικά πρόβλημα. Οποιος θέλει να είναι αυτοδιοίκητος ας είναι, αρκεί να είναι και πλήρως αυτοχρηματοδοτούμενος. Εννοείται βέβαια ότι το «αυτοχρηματοδοτούμενος» αναφέρεται σε όλα τα κρατικά ωφελήματα και όχι μόνο στην επιχορήγηση.

Με λίγα λόγια τα κρατικά ταμεία θα ανοίξουν μόνο με θεσμικές αλλαγές που να εξασφαλίζουν διαφάνεια στη διαχείρηση και αντιπροσωπευτικότητα χωρίς αποκλεισμούς στην ανάδειξη των αθλητικών διοικήσεων.

Γιά να καταλαβαίνουμε όμως τι χρηματοδοτεί το κράτος και γιατί το χρηματοδοτεί, πρέπει να θυμίσω ότι, η δουλειά των ερασιτεχνικών σωματείων και ομοσπονδιών είναι πρωτίστως να παρέχουν στη νεολαία τη δυνατότητα άθλησης. Από την άθληση δημιουργούνται οι συνθήκες γιά την ανάδειξη ταλέντων που θα δώσουν τις διεθνείς διακρίσεις, που θα στελεχώσουν τον επαγγελματικό αθλητισμό και που θα υπάρξουν αμειβόμενοι αθλητές.

Πρέπει λοιπόν το οργανωτικό πλέγμα του ερασιτεχνικού αθλητισμού, που είναι τα σωματεία, να καθοδηγεί τους νέους να βρούν το άθλημα που τους ταιριάζει, που ταιριάζει δηλαδή στον σωματότυπο και τη φυσιολογία του κάθε παιδιού. Πρέπει να διακρίνουν τις ιδιαίτερες δεξιότητες του κάθε αθλούμενου και να τον βοηθούν να τις αναπτύξει. Αυτή είναι η περίφημη ανάδειξη ταλέντων.

Εχουμε λοιπόν σε πρώτο στάδιο την εκμάθηση της τεχνικής του κάθε αθλήματος και την επιλογή αθλουμένων βάσει των φυσικών τους δεξιοτήτων. Στη διαδικασία αυτή μπορούν να παίξουν ρόλο οι ακαδημίες, που επικεντρώνονται στην τεχνική. Η ανάπτυξή των ακαδημιών στο κάθε άθλημα είναι ανάλογη με τη δημοφιλία του αθλήματος και τα οφέλη της εκμάθησης αυτής δεν περιορίζονται μόνο σε όσους αθλούμενους αποδειχτούν ιδιαίτερα ταλαντούχοι. Πρέπει όμως παράλληλα με την τεχνική να καλλιεργείται στους νέους και το πνεύμα άμιλλας και καθαρού αθλητισμού. Η καταπολέμηση του ντόπινγκ στον υψηλό αθλητισμό ξεκινά στο σωματείο.

Οι ομοσπονδίες πρέπει να βοηθούν τα σωματεία στο έργο τους αυτό, άσχετα από το αν η διοίκηση του σωματείου είναι αρεστή στον πρόεδρο της ομοσπονδίας. Οι ομοσπονδίες οργανώνουν και διεξάγουν αγώνες, χωρίς αποκλεισμούς. Η άμιλλα του καθαρού και άρτια οργανωμένου αγώνα είναι αυτό που δίνει ώθηση στον κάθε αθλητή και την κάθε αθλήτρια να βελτιώνει τις επιδόσεις του. Ετσι ομοσπονδία που δεν διεξάγει αγώνες είναι σα να μην υπάρχει.

Στο έργο τους αυτό οι ομοσπονδίες και τα σωματεία χρειάζονται ειδικευμένους προπονητές και επιστημονική υποστήριξη. Αυτά τα δύο τα παρέχει το κράτος, με τα ΤΕΦΑΑ γιά την εκπαίδευση επιστημόνων φυσικής αγωγής, με σχολές προπονητών που θα πρέπει να οργανώνονται γιά την επιμόρφωση των προπονητών και με επιστημονική υποστήριξη από το Εθνικό Κέντρο Αθλητικών Ερευνών με συμβολικό τίμημα.

Απλά πράγματα δηλαδή. Οι βασικές υποδομές και το το βασικό νομικό πλαίσιο υπάρχουν. Διεθνής εμπειρία γιά το πως γίνονται αυτές οι δουλειές υπάρχει. Το απαραίτητο επιστημονικό προσωπικό υπάρχει. Τα χρήματα που χρειάζονται θα είανι σύντομα διαθέσιμα. Το μόνο που λείπει είναι ένας νόμος «περί εφαρμογής των κειμένων νόμων».