Γ. Παπανδρέου και Αριστερά – Δύο κόσμοι που δεν συναντιούνται
Γ. Παπανδρέου και Αριστερά – Δύο κόσμοι που δεν συναντιούνται
Αρθρο της Ελένης Αυλωνίτου στο περιοδικό ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ, 13 Φεβρουαρίου 2004.
Μέσα στο επικοινωνιακό πανηγύρι που ξεκίνησε με την αναγγελία της έλευσης του νέου αρχηγού του ΠΑΣΟΚ, πολλοί αναρωτήθηκαν τι απήχηση θα έχει ο Γιώργος Παπανδρέου στην αριστερά. Θα μπορέσει να συνεχίσει την οικογενειακή παράδοση των Παπανδρέου, της αλίευσης αριστερών ψηφοφόρων; Θα πραγματοποιήσει μήπως την συνεχώς συζητούμενη αλλά πάντα αναβαλλόμενη συγκρότηση μιάς ενιαίας Κεντροαριστεράς, με την ενσωμάτωση της ανανεωτικής αριστεράς στο ΠΑΣΟΚ;
Ο Γιώργος Παπανδρέου έσπευσε να ξεκαθαρίσει αμέσως τις απόψεις του γιά τα ζητήματα αυτά. Γιά πρώτη φορά επίδοξος αρχηγός Σοσιαλιστικού κόμματος δήλωσε πως γι’ αυτόν “δεν υπάρχει δεξιά και αριστερά”. Δεν υπάρχει θέμα δηλαδή. Δικαιώνονται μήπως όσοι θεωρούσαν από παλιά ότι ο Γιώργος Παπανδρέου θα φέρει μιά βαθιά ανανέωση στη πολιτική ζωή της χώρας; Γιά πολλούς αριστερούς μάλλον αναπαλαίωση θυμίζει η όλη υπόθεση. Είναι πεποίθηση στην αριστερά ότι όποιος δεν βρίσκει διαφορά ανάμεσα στη δεξιά και την αριστερά είναι σίγουρα δεξιός, δεν φτάνει όμως μονάχα αυτή η διαπίστωση γιά να γίνει κατανοητή η πολιτική προοπτική που προσφέρει ο Γιώργος Παπανδρέου στους Ελληνες.
Ο νέος αρχηγός του ΠΑΣΟΚ μπορεί να είναι Αμερικανοθρεμμένος, ακολουθεί όμως μία ανατολίτικη αντίληψη περί εξουσίας· ο αρχηγός είναι το βουνό και το βουνό δεν μετακινείται. Οι άλλοι θα έρθουν στο βουνό και το βουνό θα τους δεχτεί, θα τους ακούσει και θα τους ενσωματώσει. Θα ακούσει, θα μιλήσει, θα δεχτεί, αλλά δεν θα διαπραγματευτεί. Δεν θα δώσει, θα πάρει μόνο.
Ενας τέτοιος άνθρωπος δεν θα μπορούσε να αναδειχθεί στην ηγεσία του κόμματός του με συνήθεις δημοκρατικές διαδικασίες, χρειαζόταν διαδικασίες στέψης. Ο Διάδοχος προτείνεται από τον τοποτηρητή του θρόνου και κάθε σκέψη αντίπαλης υποψηφιότητας θεωρείται ιεροσυλία. Ενα συνέδριο πειθαρχημένο, πολυάνθρωπο και ολιγόλογο επικυρώνει ομόφωνα διά βοής. Ο λαός καλείται να υποβάλλει τα σέβη του στον νέο Αρχηγό, εγγραφόμενος στις λίστες των φίλων που εκλέγουν χωρίς να διαλέγουν. Οσο γιά τη συζήτηση περί πολιτικών θέσεων, μία είναι η πολιτική θεση και σε αυτήν κάθεται ο φυσικός διάδοχος.
Αφού το κόμμα του τον έχρισε Μεσσία, ο Μεσσίας μίλησε και άρχισε να διατυπώνει τις πολιτικές του προτάσεις. Δήλωσε ότι ο ίδιος είναι υπέρ της ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων και ότι θα προσπαθήσει να μεταπείσει το κόμμα του στο θέμα αυτό. Δεν χρειάστηκε μεγάλη προσπάθεια, τις αμέσως επόμενες μέρες διάφοροι μέχρι πρότινος φλογεροί υπέρμαχοι της κρατικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης άρχισαν να ανακαλύπτουν και να εκθειάζουν τα προτερήματα των “μη κρατικών πανεπιστημίων”.
Τις επόμενες μέρες οι σοσιαλιστές του ΠΑΣΟΚ ανακάλυπταν μία-μία τις καινούργιες δεξιές νεοφιλελεύθερες θέσεις του κόμματός τους, διαπιστώνοντας με τη χαρακτηριστική Πασοκική φυσικότητα ότι αυτοί πάντα αυτά πίστευαν. Τετραετής ανασφάλιστη εργασία γιά τους νέους, κατάργηση της δωρεάν παιδείας με τη πονηρή διαπίστωση ότι έτσι κι αλλιώς δεν υπάρχει, κατάργηση του Υπουργείου Παιδείας και υποβάθμιση της εκπαίδευσης σε επαγγελματική κατάρτιση. Ο Γιώργος Παπανδρέου διατύπωσε μία αντιδραστική αντίληψη περί κοινωνικής πολιτικής, μιά αντίληψη που είναι συντηρητικότερη από οτιδήποτε έχει δει αυτή η χώρα από την δεκαετία του 1930.
Ο μέσος αριστερός ψηφοφόρος δυσκολεύεται να βρεί κάποια έστω σημεία επαφής με την αυτοκρατορική πολιτική κουλτούρα που διαμορφώνεται στο ΠΑΣΟΚ. Αδυνατεί να ακολουθήσει την πολιτική εκμηδένισης των λαϊκών κατακτήσεων δεκαετιών. Ο Γιώργος Παπανδρέου διαμόρφωσε μέσα σε ένα μήνα ένα νέο ΠΑΣΟΚ που δεν διαφέρει μόνο από την αριστερά, αλλά που αποτελεί τον αντίποδά της.
Πως όμως διαμορφώθηκε τις πρώτες δύο βδομάδες του Γιώργου Παπανδρέου η ισχυρή μετατόπιση αριστερών ψηφοφόρων πρός το ΠΑΣΟΚ την οποία κατέγραψαν οι δημοσκοπήσεις; Η απάντηση βρίσκεται στην πολιτική κουλτούρα. Κάποτε η πολιτική κουλτούρα της Ελλάδας ήταν τέτοια που η ηπιότητα του πολιτικού λόγου να θεωρείται φιλοαριστερή, ακόμα και αν το περιεχόμενο του λόγου ήταν συντηρητικό – τα τραύματα του εμφύλιου ήσαν νωπά ακόμα. Πολλοί αριστεροί ένοιωθαν ότι από τη δεξιά τους χώριζε μία διαφορά αισθητικής και πολιτικού ήθους. Πάνω σε αυτή τη διαφορά η οικογένεια Παπανδρέου έχτισε μιά δυναστεία.
Ο λόγος του Γιώργου Παπανδρέου είναι σίγουρα ήπιος, νανουριστικό θα τον έλεγα εγώ. Καινούργιος αρχηγός, προσωπικά άφθαρτος, ήπιος, διαλλακτικός, ξεκίνησε την ανεξάρτητη πολιτική πορεία του με μιά συγγνώμη και έσπειρε σύγχυση σε πολλούς ψηφοφόρους της αριστεράς. Σε πρώτη φάση το ύφος κυριάρχησε και η ελπίδα έκανε πολλούς αριστερούς ψηφοφόρους να βλέπουν στον Γιώργο Παπανδρέου αυτό που θα ήθελαν να δουν. Χρειάστηκε η υπόθεση της τροπολογίας Πάχτα γιά να ξυπνήσουν αυτοί οι άνθρωποι και να δουν ότι το ΠΑΣΟΚ παραμένει εδώ, ενωμένο, δυνατό και κυρίως μετατοπισμένο σε πολιτικές θέσεις δεξιότερες από ποτέ.
Η μαγική εικόνα του Γιώργου Παπανδρέου θρυμματίστηκε και οι αριστεροί ψηφοφόροι άρχισαν να δίνουν μεγαλύτερη σημασία στο τι λέει αυτός ο άνθρωπος παρά στο πως το λέει. Αυτά που άκουσαν τους τρόμαξαν. Η αριστερά ξέρει τι θέλει, την κοινωνική ισότητα. Αναζητεί τον τρόπο γιά να την πετύχει στις συνθήκες που διαμορφώθηκαν μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Ο Γιώργος Παπανδρέου επίσης ξέρει τι θέλει, την προσωπική και οικογενειακή εξουσία. Αναζητεί τον τρόπο γιά να την πετύχει μετά τις αλλεπάλληλες απογοητεύσεις που φόρτωσε το ΠΑΣΟΚ στους εισοδηματικά ασθενέστερους Ελληνες. Δύο πορείες παράλληλες, δύο πορείες που δεν συναντιώνται πουθενά.
