Καπελίνια, ομπρελίνια, ρακετίνια

Η Ματιά της Ελένης

Αρθρο της Ελένης Αυλωνίτου στην ΑΥΓΗ, 30 Οκτωβρίου 2005

Καπελίνια, ομπρελίνια, ρακετίνια

Στις φωτογραφίες του 1896 βλέπουμε στο βάθος της αθλητικής δράσης γυναίκες με καπελίνια και ομπρελίνια να σκουπίζουν με τα μακρυά τους φορέματα τα μάρμαρα των κερκίδων του Παναθηναϊκού σταδίου της Αθήνας. Τέσσερα χρόνια αργότερα, στις φωτογραφίες από τους Ολυμπιακούς αγώνες στο Παρίσι, οι κυρίες έχουν κατέβει από τις κερκίδες, έχουν ανταλλάξει το ομπρελίνι με τη ρακέττα του τέννις ή το μπαστούνι του γκόλφ και τα ίδια μακρυά φορέματα σκουπίζουν με την ίδια επιμέλεια το γκαζόν. Η λεζάντα γράφει “τουρνουά τέννις” και “τουρνουά γκόλφ” και ο γυναικείος αθλητισμός έχει ξεκινήσει επίσημα. Δώδεκα χρόνια αργότερα οι τεννίστριες έχουν αποκτήσει 10 πόντους ευελιξίας στις κινήσεις τους, αφού τόσο έχουν κοντύνει στο μεταξύ τα φορέματα του τέννις (να τα πω στολές;), φτάνοντας πιά καθαρά πάνω από τον αστράγαλο. Αλλα 12 χρόνια περνάνε γιά να αρχίσει η στολή πιά του τέννις να πλησιάζει κάπως το γόνατο.

Σε αθλήματα που χρειάζονται λιγότερη σωματική κίνηση, η μακρυά φούστα ενοχλεί λιγότερο. Ετσι οι Βικτωριανές φιγούρες που τοξοβολούν στο Λονδίνο το 1908 μπορεί να μοιάζουν εξωπραγματικές σήμερα, αλλά τουλάχιστον καταλαβαίνεις ότι το εγχείρημα είναι τεχνικά εφικτό. Σε άλλα αθλήματα οι τεχνικοί περιορισμοί που θέτει το ένδυμα ορίζουν και τα κοινωνικά αποδεκτά όρια του γυναικείου αθλητισμού. Ετσι το 1920 βλέπουμε γυμνάστριες με φαρδιά φορέματα που φτάνουν ως το γόνατο σε ομαδικές ασκήσεις στην Αμβέρσα. Κατανοεί εύκολα κανείς ότι με αυτό το ντύσιμο υπάρχουν ασκήσεις που δεν γίνονται, όπως γιά παράδειγμα μία απλή κατακόρυφος. Μπορεί οι κοπέλλες να έχουν κάθε δυνατότητα να κάνουν την κατακόρυφο, φοράνε όμως ρούχα που τους λένε πολύ απλά: μην το σκεφτόσαστε καν!

Οπως και στους άντρες τα πρώτα χρόνια, τα γυναικεία αθλητικά ρούχα αργούν να τυποποιηθούν. Ετσι το 1928 βλέπουμε δύο γυναίκες ξιφομάχους σε αγώνα με δύο διαφορετικές εκδοχές του αθλητικώς πρέποντος γυναικείου ντυσίματος. Η μία φοράει ολόσωμο φόρεμα που φτάνει κάτω από το γόνατο, η άλλη φοράει κοντό παντελόνι που φτάνει πάνω από το γόνατο.

Τα αθλήματα της πισίνας ελευθέρωσαν αρκετά και από νωρίς το γυνακείο σώμα, έτσι βλέπουμε σε φωτογραφία του 1920 καταδύτρια με ολόσωμο μαγιό που μοιάζει αρκετά με… ολόσωμο μαγιό! Από το 1928 αρχίζει η συμμετοχή γυναικών στο Ολυμπιακό πρόγραμμα του στίβου, όπου οι τεχνικές απαιτήσεις του αθλήματος καθορίζουν και επιβάλλουν ντύσιμο ίδιο με το αντρικό, δηλαδή σορτσάκι και μπλουζάκι. Επειδή το Ολυμπιακό πρόγραμμα έδινε και δίνει τον τόνο σε όλα τα αθλητικά δρώμενα, από τη στιγμή εκείνη η γυναικεία αθλητική ένδυμασία ελευθερώνεται από τις θεολογικής φύσεως υπαγορεύσεις και καθορίζεται πιά από την κατασκευή του ανθρώπινου σώματος και τις τεχνικές απαιτήσεις του κάθε αθλήματος.

Από το 1900 ώς το 1928 ο αθλητισμός διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην απελευθέρωση του γυνακείου σώματος. Παράλληλα με τις πολλές και ποικίλες κοινωνικές αλλαγές που έγιναν την ίδια εποχή, ο αθλητισμός έσπρωξε την απελευθέρωση της γυναίκας σε όρια που καθορίζοντο εξ ορισμού τεχνικά και όχι κοινωνικά, θρησκευτικά ή ηθικά, δηλαδή ταξικά. Φαίνεται πως κάτι είχε καταλάβει ο βαρώνος ντε Κουμπερτέν που από την αρχή έλεγε πως ο αθλητισμός δεν ταίριαζε καθόλου στη γυναικεία φύση. Σίγουρα δεν ταίριαζε στη γυνακεία φύση όπως την ήθελε ο βαρώνος!