Ομιλία στη 1η Ειδική Ημερίδα “ΑΘΗΝΑ 2004 – ΑΘΛΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ” – 5 Απριλίου 2001
Ομιλία της Ελένης Αυλωνίτου στη 1η Ειδική Ημερίδα “ΑΘΗΝΑ 2004 – ΑΘΛΟΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ” στις 5 Απριλίου 2001
ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΑΝΑΒΟΛΙΚΩΝ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΟΛΥΜΠΙΑΚΟ ΠΝΕΥΜΑ
Σήμερα, η χρήση γενικά απαγορευμένων ουσιών για τη βελτίωση της επίδοσης στον αθλητισμό θέτει σοβαρά ζητήματα ηθικής τάξης, αθέμιτου ανταγωνισμού, απάτης εις βάρος των θεατών και το σημαντικότερο και αυτής ακόμη της υγείας των αθλητών.
Το Ολυμπιακό πνεύμα μέσω της επιδίωξης του «Αίεν Αριστεύειν» υπηρετεί ένα και μoναδικό σκοπό. Να κάνει καλλίτερους ανθρώπους. Για να το κατορθώσει αυτό βασίζεται στη συστηματική προσπάθεια. Ο αθλητής καθημερινά μέσω της προπόνησης μοχθεί να βελτιώσει τις σωματικές, ψυχικές, πνευματικές και κοινωνικές του ιδιότητες και στη προσπάθειά του αυτή γίνεται κοινωνός Παιδείας και Πολιτισμού απορρίπτοντας το δόλο ως μέσον επιτυχίας.
Μπορούμε να δημιουργήσουμε νέους κανόνες, να πληροφορίσουμε τους αθλητές και το περιβάλλον τους και τη κοινωνία γενικότερα ότι κάποια από αυτά τα φάρμακα μακροχρόνια θα προξενήσουν βλάβη στην υγεία όμως εκείνο που πρέπει ο κάθε αθλητής και αθλήτρια να συνειδητοποιήσει με την αποδοχή τέτοιων μέσων είναι ότι χάνει την ατομική του ελευθερία. Προτού αναφερθώ ειδικότερα παρακάτω στις επιπτώσεις από τη λήψη αναβολικών στον οργανισμό θέλω να τονίσω τα εξής:
Ως άνθρωπος που βίωσα τον υψηλό αθλητισμό, σπούδασα την επιστήμη του, ερευνώ και διδάσκω αθλητικά θέματα ευρισκόμενη από τη θέση μου στη καρδιά του αθλητικού γίγνεσθαι και μοιραζόμενη τις ίδιες τις αγωνίες των αθλητών νοιώθω ότι αυτό που συμβαίνει στον άνθρωπο αθλητή όταν κάνει χρήση τέτοιων ουσιών είναι ότι δεν παραβιάζει μόνο με τη κυριολεκτική σημασία της λέξης όλα τα παραπάνω αλλά παραβιάζει κάτι πιο σημαντικό. Την ίδια τη προσωπική του ελευθερία. Οταν ο αθλητής αντιλαμβάνεται την αγωνιστικότητά του ως «τα φάρμακά μου εναντίον των φαρμάκων του άλλου αθλητή» γίνεται δέσμιος αυτών και χάνει την αίσθηση της τελειότητάς του σ’ αυτό που καθημερινά μοχθεί να φθάσει. Γιατί την ατομική τελειότητα της κίνησης του σώματος και του πνεύματος σε πλήρη εναρμόνιση επιδιώκει με την καθημερινή προπόνηση. Και τα φάρμακα καμουφλάρουν αυτή τη προσπάθεια.
Εκτός κι αν μπορούσε η Παγκόσμια κοινότητα αλλά και εμείς περισσότερο λόγω της Εθνικής μας κληρονομιάς να στρέψουμε τα βλέμματά μας στο περιεχόμενο του Ολυμπιακού πνεύματος επαναπροσδιορίζοντας τις αρχές και τις αξίες του αθλητισμού, για μένα δεν υφίσταται λόγος τέλεσης και των ίδιων των αγώνων, όσο ρομαντικό κι αν ακούγεται αυτό.
Οσον αφορά τώρα τις απαγορευμένες ουσίες που βελτιώνουν την αγωνιστική απόδοση του αθλητή οφείλω να πω ότι αυτές είναι πολύ περισσότερες από αυτές που ελέγχονται ή είναι δυνατόν να ελεγχθούν από τις καθιερωμένες επιστημονικές μεθόδους υψηλής τεχνολογίας.
Ενδεικτικά αναφέρω τα λόγια του καθηγητή Glen Luepnitz ότι η χρησιμοποίηση προσθετικών τροφής πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω διότι πιθανόν να συμβάλλουν στη παραγωγή φυσικών στεροειδών στο σώμα. Ο ίδιος πιστεύει ότι γίνεται χρήση πολύ εξελιγμένων μέσων γενετικού ντόπιγκ όπως η χρησιμοποίηση ζωντανών κυττάρων για τη παραγωγή πρωτεϊνών, οι οποίες σ’ ένα τεστ ελέγχου θα παρέμειναν ανεξιχνίαστες καθώς είναι πρωτεϊνες που ο ίδιος ο οργανισμός παράγει.
Ακούγεται εξωπραγματικό, αλλά σύμφωνα πάντα με τη δήλωση του ίδιου η πιθανότητα να μπορεί να συμβεί σημαίνει ότι στους Ολυμπιακούς της Αθήνας δεν θα βλέπουμε αληθινούς ανθρώπους.
Οι απαγορευμένες ουσίες περιλαμβάνουν 5 βασικές κατηγορίες φαρμάκων εκ των οποίων τα αναβολικά στεροειδή αποτελούν τη δημοφιλέστερη κατηγορία αφού χρήση τους γίνεται όχι μόνον από αθλητές.
Τα αναβολικά στεροειδή περιλαμβάνουν όλες τις χημικές ουσίες οι οποίες μοιάζουν χημικά στη ανδρική ορμόνη τεστοστερόνη και εμφανίζουν παρόμοια δραστηριότητα.
Η τεστοστερόνη είναι υπεύθυνη για την ανάπτυξη των δευτερευόντων χαρακτηριστικών του άρρενος κατά τη διάρκεια της εφηβείας και επιδρά στην τριχοφυϊα του σώματος, στη φωνή, στην ωρίμανση των αναπαραγωγικών οργάνων και στην αύξηση και ανάπτυξη των οστών και της μυϊκής μάζας.
Ο μηχανισμός της δράσης τους στηρίζεται στην αύξηση της σύνθεσης πρωτεϊνικής συσταλτικής ουσίας στο μυϊκό κύτταρο με αποτέλεσμα την αύξηση της μυϊκής μάζας (μυϊκή υπερτροφία), με επακόλουθο τη βελτίωση της μυϊκής δύναμης και αντοχής. Εχει δε βρεθεί αρνητική συσχέτιση μεταξύ της τεστοστερόνης του πλάσματος και του σωματικού λίπους. Δηλαδή, όσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό της τεστοστερόνης στο πλάσμα, τόσο λιγότερο είναι το ποσοστό του σωματικού λίπους και ως εκ τούτου τόσο περισσότερο ο μυϊκός ιστός.
Εφόσον τα αναβολικά είναι παράγωγα της ανδρικής ορμόνης τεστοστερόνης είναι φυσικό η επίδρασή τους στη γυναίκα να είναι μεγαλύτερη και επιπλέον εμφανέστερη στην εκδήλωση και οφθαλμοφανή εμφάνιση των χαρακτηριστικών τους αφού έχουν να κάνουν με την ανάπτυξη των ανδρικών δευτερευόντων χαρακτηριστικών.
Οι παρενέργειες των αναβολικών στεροειδών περιλαμβάνουν συνέπειες, μερικές από αυτές μη αναστρέψιμες, απρόβλεπτες μακροχρόνιες και επικίνδυνες για την υγεία του ατόμου και εξαρτώνται από τη δοσολογία των ουσιών και τη χρονική διάρκεια της λήψης τους.
Οι παρενέργειες των αναβολικών περιλαμβάνουν:
1. Αρρενοποίηση του θήλεως
- ανάπτυξη τριχοφυϊας ανδρικού τύπου στο πρόσωπο
- βραχνή φωνή μπάσα
- αύξηση μεγέθους κλειτορίδας
2. Διαταραχές στην αναπαραγωγική λειτουργία
- Μείωση των ορμονών υπεύθυνων για την ωρίμανση του ωαρίου και της ωορρηξίας. Διαταραχές στο περιοδικό κύκλο με παράταση της ορμονικής φάσης του πρώτου 15νθημέρου και συντόμευση της ορμονικής φάσης του δεύτερου 15νθημέρου. Αμηνόρροια και στείρωση για τη γυναίκα και ολιγοσπερμία και στείρωση για τον άνδρα.
- Μείωση του μεγέθους του στήθους και μεταβολή της κατανομής του λίπους στη γυναίκα και ανάπτυξη του μεγέθους του στήθους του άνδρα.
3. Αλλαγές στο μεταβολισμό των λιπιδίων – Πρόβλημα στη καρδιά
- Αύξηση των τριγλυκεριδίων και της χοληστερίνης
- Αύξηση των LDL λιποπρωτεϊνών
- Μείωση των HDL λιποπρωτεϊνών
Οι τρομακτικές αλλαγές που συντελούνται στη μεταβολική λειτουργία των λιπιδίων και λιποπρωτεϊνών εξαιτίας της χρήσης των αναβολικών συνεργούν στη πρόωρη ανάπτυξη αθηροσκλήρωσης με πιθανότητα αιφνίδιου θανάτου.
4. Αλλαγές στο δέρμα και τα μαλλιά
- Εντονη ακμή στο πρόσωπο
- Αλωπεκία ανδρικού τύπου
5. Αλλαγές στο μεταβολισμό – Πρόβλημα στο συκώτι
- Κατακράτηση υγρών και νατρίου από τα νεφρά με αποτέλεσμα υπέρταση.
- Αλλαγές στο συκώτι και στα επίπεδα διαφόρων ενζύμων του. Επιπλέον στο συκώτι το οποίον παίζει κυρίαρχο ρόλο στο μεταβολισμό των ορμονών και λιποπρωτεϊνών δημιουργείται μεγάλη δυσλειτουργία και από την υψηλή συγκέντρωση στεροειδών και στις ηπατικές πυλαίες φλέβες.
6. Μείωση της αμυντικής ικανότητας του ατόμου και αλλαγές στο αιματολογικό προφίλ
Επιρρέπεια στην ανάπτυξη νεοπλασίας, λοιμώξεων κ.λ.π Αύξηση του αιματοκρίτη καθώς η τεστοστερόνη παίζει ρόλο στην αύξηση της παραγωγής ερυθροκυττάρων. Πάνω από 52% – 53% ένας αιματοκρίτης θα επιρρεάσει δυσμενώς τη πηκτικότητα του αίματος με αυξημένη πιθανότητα θρόμβωσης αλλά πολύ περισσότερο θα δημιουργήσει επιβάρυνση στη καρδιά που τώρα θα έχει μεγαλύτερο όγκο αίματος να κινήσει.
7. Αλλαγές στη συμπεριφορά του ατόμου
- ευφορία
- κατάθλιψη
- ψύχωση
- επιθετικότητα, μη ελεγχόμενη εκρηκτική συμπεριφορά
- νυμφομανία
Oμως παρόλες τις βλαβερές συνέπειες ακόμη κι όταν αυτές γνωστοποιούνται στον αθλητή έρχεται αντιμέτωπος με δύσκολες επιλογές: να χρησιμοποιήσει κάποια φάρμακα που ευνοούν τη βελτίωση των επιδόσεών του ή να μην τα χρησιμοποιήσει, πράγμα που θα τον κάνει να μειονεκτεί στον ανταγωνισμό. Η επιλογή δύσκολη αλλά συνήθως στρέφεται στο βραχυπρόθεσμο όφελός που αφορά την επαγγελματική του άνοδο και δεν σκέπτεται την μακροπρόθεσμη βλάβη της υγείας του, αβέβαιη ακόμη και μακρινή για τα προϊόντα που καταλανώνει.
Ομως ο αθλητισμός είναι κοινωνικό αγαθό και τα μετάλλια αποτελούν το επιστέγασμα της συνολικής αθλητικής προσπάθειας μιας κοινωνίας, δεν είναι όμως καν το κύριο όφελος της κοινωνίας από τον αθλητισμό.
Η σύνδεση του αθλητισμού με το βαθύτερο πολιτιστικό του υπόβαθρο και τα ιδεώδη του Ολυμπισμού θα προσφέρει στη νεολαία την αίσθηση της ολοκληρωμένης προσωπικότητας που είναι η αναγκαία βάση της Δημοκρατικής κοινωνίας των πολιτών.
Επί του παρόντος απαραίτητη προϋπόθεση για το σεβασμό του Ολυμπιακού πνεύματος είναι αφενός μεν η αυστηρή εφαρμογή του ελέγχου ντόπιγκ με όλα τα συναφή μέτρα και συνέπειες που έχουν προταθεί και αφετέρου δε η πρόληψή του μέσω της παιδείας.
Το τελευταίο περιλαμβάνει τη συνειδητοποίηση όλων μας μέσω των κατάλληλων φορέων της αξίας του αθλητισμού ως μέσον διαπαιδαγώγισης και πολιτιστικής προόδου με ευρύτατη κοινωνική εμβέλεια.
Το ερώτημα όμως θα εξακολουθεί να πλανάται αφού κανείς σ’ αυτή την αίθουσα δεν νομίζω ότι μπορεί να απαντήσει στο εάν: «Η ηθική δύναμη των φραγμών που είναι ανάγκη να οικοδομηθούν όλα τα παραπάνω θα είναι αρκετή για να ξεπεράσει την επιρροή του οικονομικού ωφελιμισμού?
Το ίδιο το πνεύμα του αθλητισμού εμπεριέχει την αγωνιστική προσπάθεια και από αυτή τη προσπάθεια προς το αγνό, το ωραίο, το μεγάλο και το αληθινό θα πρέπει να εμποτιζόμαστε όλοι καθημερινά αφού είναι ταυτόσημο με την ίδια τη δύναμη της ζωής.
