Ομιλία στον Αθλητικό Σύλλογο “ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ”, 14 Δεκεμβρίου 2003

Εκπαίδευση και Αθλητισμός

Ομιλία της Ελένης Αυλωνίτου στον Αθλητικό Σύλλογο “ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ”, 14 Δεκεμβρίου 2003

Στη χώρα μας γεννήθηκε ή άποψη ότι ο Αθλητισμός είναι αναπόσπαστο στοιχείο της Εκπαίδευσης. Με τα χρόνια η άποψη αυτή έφυγε από την Ελλάδα, γύρισε τον κόσμο, καθιερώθηκε ως θέση σε πολλά εκπαιδευτικά συστήματα ξένων χωρών, αλλά στην Ελλάδα δυστυχώς δεν ξαναγύρισε.

Από την ίδρυση του Ελληνικού κράτους ο αθλητισμός θεωρήθηκε και θεωρείται μία εξωσχολική δραστηριότητα. Ακόμα και το μάθημα της Γυμναστικής καθιερώθηκε γιά πρώτη φορά μόλις το 1862, τρείς δεκαετίες μετά την ίδρυση του Ελληνικού κράτους. Δευτερεύον μάθημα στα χαρτιά η Γυμναστική, παρέμεινε τριτεύον στη πράξη.

Η επικρατούσα νοοτροπία θεωρούσε και θεωρεί “εκπαίδευση” την απόκτηση γνώσεων. Δεν θεωρεί εκπαίδευση τη διαμόρφωση της συνολικής προσωπικότητας του μαθητή, ίσως γιατί το βρίσκει δύσκολο, ίσως γιατί το θεωρεί περιττό ή ακόμα και επιζήμιο. Στην εκπαιδευτική διαδικασία όμως ο Αθλητισμός πάνω από οτιδήποτε άλλο διαμορφώνει προσωπικότητες.

Στον Αθλητισμό ο μαθητής δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα με ένα πασάλειμμα γνώσεων, δεν υπάρχει λυσάρι, δεν γίνεται αντιγραφή. Στον Αθλητισμό ο καθένα είναι αυτό που κάνει. Γιά να μπορέσει να κάνει ο μαθητής αθλητισμό χρειάζεται βαθύτατη γνώση του αντικείμενου, γνώση του εαυτού του, μάθηση που να έχει βιωθεί σαν εμπειρία της αντίδρασης του οργανισμού του στο καινούριο κάθε φορά ερέθισμα, καθώς και κατανόηση της ψυχολογίας, της τακτικής και της στρατηγικής του αγωνίσματος.

Κάθε άλμα, κάθε τακτική αγώνα, κάθε κινητική εμπειρία όσες φορές και να επαναληφθεί δεν είναι ίδια με τη προηγούμενη. Πάντοτε μία καινούργια λεπτομέρεια ενσωματώνεται στις εικόνες που καταγράφονται στον εγκέφαλο του αθλητή ως χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης προσπάθειας. Τα δεδομένα μαζεύονται, συνδυάζονται και διαμορφώνουν την επόμενη προσπάθεια, με στόχο πάντα την τέλεια κίνηση.

Η επιτυχία στον αθλητισμό προϋποθέτει εκπαίδευση σωματική, ψυχική και πνευματική, προϋποθέτει γνώση των κανόνων και όλων των ενδογενών και εξωγενών παραγόντων που συμμετέχουν ή συμβάλλουν στη επιτυχία μιάς προσπάθειας. Χρειάζεται ακόμα οξυδέρκεια, αντίληψη της τρέχουσας κατάστασης, εκτίμηση της συγκεκριμένης φάσης σε χρόνο που τρέχει. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που αθλητές υψηλών επιδόσεων διακρίνονται πολλές φορές να έχουν υψηλό δείκτη νοημοσύνης. Πάνω από όλα όμως, πέραν του ταλέντου απαιτείται πλήρη αφοσίωση και αγάπη σ’ αυτό που ο αθλητής κάνει.

Ο αθλητισμός διδάσκει στον αθλητή εμπεριστατωμένα και σε μικρή ηλικία, πράγματα που πολλοί άνθρωποι δεν μαθαίνουν ποτε. Αρετές δυσπρόσιτες διαμορφώνονται μέσα στον χαρακτήρα του αθλούμενου μαθητή, αρετές που θα μείνουν εκεί όποια και αν θα είναι η μελλοντική αθλητική του πορεία, αρετές που θα βρούν εφαρμογή και πέρα από τον αθλητισμό.

Ετσι ο αθλητισμός όχι μόνο δεν έρχεται σε σύγκρουση με την υπόλοιπη εκπαιδευτική διαδικασία, αλλά αντικειμενικά την υποσηρίζει και τη συμπληρώνει.

Δυστυχώς όμως η υπόλοιπη εκπαιδευτική διαδικασία συχνά καταφέρνει να έρχεται σε σύγκρουση με τον μαθητικό αθλητισμό, κυρίως γιά λόγους χώρου. Ο αθλητισμός δεν χωράει στο σχολικό κτίριο, δεν χωράει στο σχολικό πρόγραμμα και συχνά δεν χωράει στο μυαλό αρκετών καθηγητών και παραγόντων του Υπουργείου Παιδείας!

Θυμάμαι την εποχή που ξεκινούσα την κολύμβηση, αναγκαζόμουν να κάνω κοπάνα από τα Αγγλικά γιά να πάω να προπονηθώ. Ο αθλητισμός δεν βρισκόταν ψηλά στις προτεραιότητες της οικογένειάς μου και δεν βρισκόταν πουθενά στις προτεραιότητες του σχολείου μου. Κάποια στιγμή ανακάλυψε ο πατέρας μου ότι αυτός μεν πλήρωνε Αγγλικά στον Στρατηγάκη αλλά εγώ πήγαινα στη πισίνα και έθεσε του δικούς του όρους, μπορούσα να συνεχίσω την κολύμβηση αρκεί να ήμουν αριστούχος στο σχολείο. Αυτές ήσαν οι προτεραιότητες του πατέρα μου. Οι προτεραιότητες του Θεολόγου στο σχολείο μου πάλι ήσαν άλλες, δεν καταλάβαινε πως ένα κορίτσι πήγαινε και κολυμπούσε μαζί με αγόρια στην πισίνα.

Νοοτροπίες και προτεραιότητες. Αυτά είναι τα σημεία σύγκρουσης του μαθητή-αθλητή με το εκπαιδευτικό περιβάλλον. Τονίζω με το εκπαιδευτικό περιβάλλον και όχι με ην εκπαίδευση, γιατί πιστεύω ότι αντικειμενική σύγκρουση του αθλητισμού με την εκπαίδευση δεν υπάρχει.

Σήμερα μερικές νοοτροπίες και προτεραιότητες έχουν αντιστραφεί από την εποχή που έκανα εγώ πρωταθλητισμό. Μερικοί γονείς προωθούν με ιδιαίτερη ζέση την αθλητική παρουσία των παιδιών τους, είτε γιατί θεωρούν ότι ο αθλητισμός δίνει καλύτερες επαγγελματικές προοπτικές από ότι δίνει το σχολείο είτε γιατί γοητεύονται από τη λάμψη της δημοσιότητας που μπορεί να φέρουν οι αθλητικές διακρίσεις.

Εδώ το πρόβλημα αντιστρέφεται, αλλά πάλι πάνω στον νεαρό αθλητή πέφτει. Η απαίτηση του πατέρα μου να είμαι άριστη μαθήτρια γίνεται απαίτηση από το σχολείο να μην ενοχλεί τον μαθητή-αθλητή. Αν όμως τραβήξετε αυτή τη προσέγγιση ως τα άκρα, θα καταδικάσετε τον ταλαντούχο αθλητή να μείνει αμόρφωτος. Επειδή γιά κάθε Δανιηλίδου υπάρχουν μερικές χιλιάδες καλοί τεννίστες που δεν θα βγάλουν ποτέ δεκάρα από το τέννις, αλλά και επειδή σε κάποια ηλικία ο αθλητισμός σταματάει μα η ζωή συνεχίζεται, είναι καλό να θυμούνται όλοι ότι ο αθλητής, εκτός από αθλητής, είναι και άνθρωπος.

Η δική μου πείρα μου έδειξε ότι αθλητισμός και εκπαίδευση πάνε χέρι-χέρι, όταν και τα δύο έχουν στο επίκεντρο τον άνθρωπο. Οταν και όπου διαπιστώνεται σύγκρουση της εκπαίδευσης με τον αθλητισμό, σημαίνει ότι κάποιος έχει πάρει τις προτεραιότητές του λάθος.