Ολυμπιακοί κύκλοι

Ομιλία της Ελένης Αυλωνίτου στην ημερίδα με θέμα “2004-2014, 10χρόνια μετά” που διοργάνωσε ο Συλλογος Ελλήνων Ολυμπιονικών στις 20 Σεπτεμβρίου 2014 στη Καλαμάτα.

Από νωρίς στην αθλητική μου σταδιοδρομία κατάλαβα τη μεγάλη σημασία που έχουν στην Ελλάδα οι Ολυμπιακοί κύκλοι. Δεν αναφέρομαι στους 5 κύκλους του σήματος των Ολυμπιακών αγώνων, αλλά στον τρόπο με τον οποίο οι Ολυμπιακοί αγώνες διευθετούν τον χρόνο και καθορίζουν τη πορεία του Ελληνικού αθλητισμού στο τετραετές μεσοδιάστημα των αγώνων. Μόλις σημείωσα τα πρώτα μου ρεκόρ και απέκτησα τον τίτλο της πρωταθλήτριας, μπήκε επιτακτικά το θέμα της διεκδίκησης συμμετοχής στους Ολυμπιακούς αγώνες. Κέρδισα τη συμμετοχή στους αγώνες του Μονάχου, μάλιστα ήμουν η πρώτη Ελληνίδα κολυμβήτρια που κέρδισε Ολυμπιακή συμμετοχή, οπότε μετά μπήκε το θέμα της διάκρισης στο Μόναχο. Διάκριση δεν πέτυχα, οπότε γυρίζοντας στην Ελλάδα μπήκα σε μιά επίπονη τετραετή προσπάθεια γιά τους επόμενους Ολυμπιακούς αγώνες του Μόντρεαλ. Την εποχή εκείνη δεν υπήρχε η τόσο εκτεταμένη στήριξη του αθλητισμού από την πολιτεία που είδαμε αργότερα, αλλά γιά τα μέτρα της εποχής η Ολυμπιακή προσπάθεια στηριζότανε. Ετσι μάλλον απογοήτευσα αρκετούς φιλάθλους όταν το 1976 αντί να πάω στους Ολυμπιακούς αγώνες του Μόντρεαλ, παράτησα την κολύμβηση γιά να σπουδάσω στο εξωτερικό. Επέστρεψα την επόμενη χρονιά στις πισίνες, ξανακέρδισα τη θέση της πρωταθλήτριας, οπότε μπήκε επιτακτικά η συμμετοχή μου στους Ολυμπιακούς αγώνες της Μόσχας. Το 1980 όμως αποφοίτησα από τα ΤΕΦΑΑ και σταμάτησα οριστικά την αγωνιστική κολύμβηση γιά να κάνω μεταπτυχιακές σπουδές στην Αμερική. Γενικά δεν ταίριαξα καλά με τους Ολυμπιακούς κύκλους.

Γύρισα στην Ελλάδα το 1988 διδάκτωρ εργοφυσιολόγος πιά και παρέμεινα 25 χρόνια ερευνήτρια στο Εθνικό Κέντρο Αθλητικών Ερευνών στο ΟΑΚΑ. Εξι Ολυμπιάδες στην επιστημονική στήριξη του Ελληνικού αθλητισμού. Στα χρόνια αυτά ζήσαμε τη μεγάλη άνθηση του Ελληνικού αθλητισμού, από το 1992 στη Βαρκελώνη με τις πρώτες μεγάλες διακρίσεις ως το αποκορύφωμα του 2004 στους Ολυμπιακούς αγώνες της Αθήνας. Ακολούθησε το φυσιολογικό ξεφούσκωμα που περνάνε όλες οι διοργανώτριες χώρες Ολυμπιακών αγώνων και μετά ήρθαν τα μνημόνια και η κατάρρευση. Πριν ακόμα έρθουν τα μνημόνια όμως είχε φανεί στον Ελληνικό αθλητισμό και η δυναμική αλλά και οι περιορισμοί της αθλητικής πολιτικής που στηρίζεται στους Ολυμπιακούς κύκλους. Από τον απολογισμό αυτών των ετών μπορούμε να βγάλουμε πολύτιμα συμπεράσματα γιά την μελλοντική πορεία του Ελληνικού αθλητισμού και την αθλητική πολιτική που ενδείκνυται.

Το βασικό πρόβλημα που θεώρησαν όλα αυτά τα χρόνια ότι πρέπει να λύσουν οι Ελληνικές αθλητικές αρχές ήταν η παραγωγή πρωταθλητών διεθνούς επιπέδου, που θα μας φέρνουν διεθνή μετάλλια. Κριτήριο της επιτυχίας της εφαρμοζόμενης αθλητικής πολιτικής ήταν το πόσες φορές θα τρέχει ο υφυπουργός αθλητισμού στο αεροδρόμιο να τους υποδεχτεί. Ετσι διαμορφώθηκε μιά πολιτική έντασης της προσπάθειας στήριξης κάθε αθλητή που έδειχνε να έχει προοπτική Ολυμπιακής διάκρισης, ενώ παράλληλα αξιοποιήθηκε στο έπακρο κάθε δυνατότητα μεταγραφών ταλαντούχων ομογενών αθλητών από τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες. Υπήρχε ήδη μία βάση εγχώρια αθλούμενων νέων, που είχε βοηθηθεί από τα διαδοχικά προγράμματα δημιουργίας αθλητικών εγκαταστάσεων στις δεκαετίες του 1970 και 1980 και από τη γενική οικονομική ανάπτυξη της εποχής, που επέτρεψε σε περισσότερους νέους να ασχολούνται με τον αθλητισμό. Σε αυτό το σκηνικό η πολιτεία έριξε λεφτά, πολλά λεφτά, στοχευμένα σε κάθε προσπάθεια που μπορούσε να φέρει μετάλλιο. Το αποτέλεσμα ήταν να πάρουμε το 2004 ένα Ολυμπιακό μετάλλιο ανά 676.000 κατοίκους, 4 φορές περισσότερα κατ’ αναλογία πληθυσμού από τις Ηνωμένες Πολιτείες! Μπράβο μας, έλα όμως που οι Αμερικανοί εδώ και δεκαετίες κερδίζουν σταθερά ένα Ολυμπιακό μετάλλιο ανά 2.5 – 3 εκατομμύρια πληθυσμό, ενώ εμείς από το ένα μετάλλιο ανά 676.000 Ελληνες το 2004 πήγαμε στο ένα μετάλλιο ανά 5.393.000 Ελληνες το 2012 στο Λονδίνο, μόλις 8 χρόνια αργότερα.

Ποιό είναι το πρόβλημα λοιπόν στο βάθος του; Στο μάνατζμεντ χρησιμοποιείται μία αθλητική παρομοίωση που μας είναι χρήσιμη. Λένε ότι, “γιά να κερδίσεις στο άλμα εις ύψος θέλεις έναν αθλητή που να πηδάει 3 μέτρα, δεν σου κάνουν 3 αθλητές που πηδάνε από ένα μέτρο”. Στον αθλητισμό πράγματι το αθλητικό ταλέντο είναι μοιρασμένο όχι μόνο άνισα, αλλά και εξειδικευμένα άνισα. Ο άριστος δρομέας δεν κάνει γιά κολυμβητής, κάνει μόνο γιά δρομέας και μάλιστα σε ορισμένη ζώνη αποστάσεων. Πρέπει λοιπόν πρώτα να τον βρεις γιά να πας μετά παρακάτω και να τον στηρίξεις, γιά να τον κάνεις πρωταθλητή και εν δυνάμει Ολυμπιονίκη. Εδώ εμείς σε αντίθεση με τους Αμερικανούς πάσχουμε.

Στην Αμερική η νεολαία αθλείται στο σχολείο, στο πανεπιστήμιο, στη γειτονιά. Από τους αθλητικούς χώρους των πανάκριβων κορυφαίων πανεπιστημίων και τους χώρους άθλησης πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ως τα γήπεδα μπάσκετ και τα γυμναστήρια πυγμαχίας στα φτωχότερα γκέτο, η Αμερικανική νεολαία αθλείται. Μάλιστα στην Αμερική το κράτος δεν χρηματοδοτεί την Ολυμπιακή προετοιμασία, χρηματοδοτεί όμως σε όλα τα επίπεδα τον σχολικό και μαζικό αθλητισμό. Από αυτή τη μαζική και διαδεδομένη άθληση της νεολαίας προκύπτουν φυσιολογικά αθλητικά ταλέντα, που στη συνέχεια ακολουθούν αθλητική σταδιοδρομία. Στα Ολυμπιακά αθλήματα τα τελευταία 30 χρόνια προκύπτει ένας αθλητής που μπορεί να κερδίσει Ολυμπιακό μετάλλιο ανά 2.750.000 Αμερικανούς – το θέμα είναι να τον βρεις.

Στην Ελλάδα έχουμε το ίδιο ακριβώς θέμα, δεν θέλουμε όμως να κάνουμε στα σοβαρά την αναγκαία μακροπρόθεσμη προσπάθεια ανάπτυξης και στήριξης του μαζικού και σχολικού αθλητισμού. Δεν είναι αρκετά γκλαμουράτο. Ο κάθε υπουργός νομίζει ότι κερδίζει πολλά όταν υποδέχεται Ολυμπιονίκες στο αεροδρόμιο, αλλά ότι δεν κερδίζει τίποτα όταν χρηματοδοτεί το γηπεδάκι της γειτονιάς. Αλλά το γηπεδάκι της γειτονιάς θα σου βγάλει τους Ολυμπιονίκες. Ετσι στην Αμερική τα σχολεία έχουν κλειστά γυμναστήρια, ενώ στην Ελλάδα έχουν αυλές.

Αν πάμε παρακάτω θα δούμε ότι το θέμα του μαζικού και σχολικού αθλητισμού είναι κατά πρώτο λόγο θέμα χώρων και κατά δεύτερο λόγο θέμα χρημάτων. Οι αθλητικές εγκαταστάσεις δεν είναι ακριβές, καταλαμβάνουν όμως πολύτιμη γη στις πυκνοδομημένες πόλεις μας. Ετσι διαδοχικές κυβερνήσεις θέλουν να μετατρέψουν ακόμα και τις αθλητικές εγκαταστάσεις που μας έμειναν από τους Ολυμπιακούς αγώνες του 2004 σε εμπορικά κέντρα, αφού πρώτα τις κλείδωσαν και τις άφησαν να ρημάξουν.

Το πρώτο συμπέρασμα λοιπόν είναι ότι, αν θέλουμε δυνατό τον Ελληνικό αθλητισμό, πρέπει να ενισχύσουμε τον σχολικό και μαζικό αθλητισμό, που είναι η βάση της αθλητικής πυραμίδας της χώρας.

Πιό πάνω από αυτή τη βάση η αθλητική πυραμίδα στενεύει και συναντάμε τα ερασιτεχνικά αθλητικά σωματεία. Εδώ βρίσκουμε τους νέους που έχουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον γιά τον αθλητισμό, εδώ βρίσκουμε τα αθλητικά ταλέντα που λέγαμε. Ελα όμως που κάθε φορά που συναντάμε τα σωματεία ακούμε ότι δεν έχουν χώρους άθλησης και δεν έχουν χρηματοδότηση. Αναγκάζονται πλέον να χρεώνουν στους γονείς όλα τα έξοδα άθλησης των παιδιών, με αποτέλεσμα να μετατρέπεται ο Ελληνικός αθλητισμός σε υπόθεση αποκλειστικά των πιό εύπορων. Ελα όμως που το αθλητικό ταλέντο δεν εξαρτάται από τα λεφτά του μπαμπά!

Πιό πάνω έχουμε τις αθλητικές ομοσπονδίες και τις εθνικές ομάδες όλων των ηλικιακών κατηγοριών. Εδώ παλιά έπεφτε πολύ χρήμα. Επεφτε τόσο χρήμα που τις αθλητικές αποστολές στο εξωτερικό πλαισίωνε πλήθος άσχετων με τον αθλητισμό κολλητών και συγγενών των αθλητικών παραγόντων. Σήμερα το χρήμα κόπηκε, ώστε ακόμα και οι αθλητές πρέπει να πληρώνουν από τη τσέπη τους γιά να αγωνιστούν με τα εθνικά χρώματα σε διεθνείς αγώνες. Ο απόλυτος παραλογισμός. Ασε που φτάσαμε ακόμα και οι εθνικές ομάδες να μην έχουν χώρους προπόνησης, γιατί λέει οι αθλητικοί χώροι θα γίνουν τώρα Ριβιέρες…

Ετσι καταλήγουμε και στο δεύτερο συμπέρασμα, αν θέλουμε δυνατό τον Ελληνικό αθλητισμό πρέπει να σοβαρευτούμε λιγάκι, να ιεραρχήσουμε σωστά τις προτεραιότητες του σωματειακού αθλητισμού και των εθνικών ομάδων και να δίνουμε σταθερά την απαραίτητη χρηματοδότηση, χωρίς υπερβολές, χωρίς σπατάλες, αλλά και χωρίς την απόλυτη οικονομική ασφυξία των τελευταίων ετών.

Πίνακας 1: Πληθυσμός ανά Ολυμπιακό μετάλλιο, σύγκριση Ελλάδας-ΗΠΑ στο διάστημα 1988-2012

Πίνακας 2: Διάγραμμα πληθυσμού ανά Ολυμπιακό μετάλλιο, σύγκριση Ελλάδας-ΗΠΑ στο διάστημα 1988-2012.