Θεσμικό πλαίσιο του Eθελοντισμού
Ομιλία της Ελένης Αυλωνίτου στην Διημερίδα του Σώματος Ελλήνων Προσκόπων γιά τον Εθελοντισμό στη θεματική ενότητα “Θεσμικό πλαίσιο του Eθελοντισμού”
Ο εθελοντισμός έχει βρεθεί τα τελευταία χρόνια στο επίκεντρο των προβολέων της δημοσιότητας, τόσο που θα νόμιζε κανείς ότι πρόκειται γιά κάποια καινοτομία που τώρα μόλις ανακάλυψε η ανθρωπότητα. Στη πραγματικότητα όμως ο εθελοντισμός είναι μιά από τις αρχαιότερες συνήθειες των ανθρώπων απανταχού της γης, είναι αυτό που μας έκανε ανθρώπους, δίνοτάς μας την ικανότητα να συγκροτήσουμε οργανωμένες κοινωνίες. Από τότε ο εθελοντισμός ποτέ δεν εξέλιπε, αντίθετα με τα χρόνια ενισχύθηκε σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης.
Στις μέρες μας αυτό που τονίζεται ιδιαίτερα είναι ο οργανωμένος εθελοντισμός με την μορφή της λεγόμενης Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης (ΜΚΟ), που στις μέρες μας προωθείται σαν κάτι που επιβάλλεται να λειτουργεί με ορισμένους όρους γιά να τύχει επίσημης αναγνώρισης και υποστήριξης. Επιβάλλεται και Εθελοντισμός! Εδώ έχουμε μία αντίφαση όρων. Αν είναι εθελοντισμός δεν επιβάλλονται οι όροι του, αν επιβάλλονται δεν είναι εθελοντισμός. Ακόμα και ο θεματικός μας τίτλος, «Θεσμικό πλαίσιο του εθελοντισμού», περιέχει μία αντίφαση όρων. Τι σημαίνει ακριβώς, ότι ο εθελοντισμός επιτρέπεται μόνο μέσα σε ορισμένο θεσμικό πλαίσιο;
Δύο ερμηνείες μπορώ να δώσω στο ερώτημα αυτό. Η πρώτη, η καλοπροαίρετη, είναι ότι θέλουμε να μην υπάρχουν θεσμικά εμπόδια στον εθελοντισμό. Η δεύτερη όμως, η υποψιασμένη, είναι ότι θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε τον εθελοντισό ως πρόφαση γιά άλλα πράγματα. Και οι δύο ερμηνείες όμως αφορούν τη σχέση των εθελοντών και των εθελοντικών δράσεων με το κράτος.
Στην πρώτη ερμηνεία, πράγματι δεν πρέπει να μπαίνουν εμπόδια στην εθελοντική δράση. Αυτό σημαίνει ότι όλοι οι πολίτες έχουν δικαίωμα να μετέχουν σε εθελοντικές δράσεις, να οργανώνονται σε εθελοντικά σχήματα, να προσφέρουν και να αναζητούν χρηματοδότηση γιά εθελοντικές δράσεις και να προσφέρουν εθελοντική βοήθεια όπου κρίνουν. Δηλαδή ο εθελοντισμός χρειάζεται ελευθερία, πράγμα που βέβαια χρειάζονται όλοι οι πολίτες.
Στη δεύτερη ερμηνεία, οι εθελοντικές οργανώσεις δεν αποτελούν και δεν πρέπει να γίνουν βραχίονας του κράτους. Δηλαδή δεν πρέπει να ασκούν κρατική εξουσία, δεν υποκαθιστούν το κράτος, δεν απολαμβάνουν κρατικού μονοπωλίου και υπόκεινται στους ίδιους νόμους που υπόκεινται όλοι οι πολίτες. Δηλαδή ο εθελοντισμός δεν χρειάζεται ειδικά προνόμια μονοπωλιακής φύσης.
Τι μας κάνει όμως στις μέρες μας να χρειάζεται να κάνουμε αυτή τη διάκριση; Δύο πράγματα. Πρώτα είναι το γεγονός ότι σε ορισμένες χώρες χρησιμοποιήθηκαν οργανώσεις που παρουσιάστηκαν ως εθελοντικές γιά την ανατροπή κυβερνήσεων, οπότε στις χώρες αυτές προκλήθηκε μιά γενική και άδικη αντίδραση εναντίον όλων των εθελοντικών οργανώσεων που είχαν αλλοδαπή συμμετοχή ή χρηματοδότηση. Δεύτερο είναι το γεγονός ότι σε πολλές αναπτυγμένες χώρες προωθείται η εθελοντική δράση ως εναλλακτική πρόταση προς το κοινωνικό κράτος από πολιτικές δυνάμεις που επιδιώκουν να το καταργήσουν. Ετσι καταλήξαμε σε μερικές περιπτώσεις ο πιό απλός και άδολος εθελοντισμός να δημιουργεί καχυποψία.
Οπότε στο φως αυτών των διαπιστώσεων το «Θεσμικό πλαίσιο του εθελοντισμού» αποκτά νόημα. Θεσμικό πλαίσιο του εθελοντισμού πρέπει να είναι η ελευθερία δράσης χωρίς ειδικά προνόμια. Δεν μπορεί να υπάρξει Μη Κυβερνητική Οργάνωση με Κρατική χρηματοδότηση. Δεν μπορεί να υπάρξει Μη Κυβερνητική Οργάνωση που να ασκει Κρατική εξουσία. Δεν μπορεί να υπάρξει Μη Κυβερνητική Οργάνωση με Κρατικά προνόμια. Δεν μπορεί να υπάρξει Μη Κυβερνητική Οργάνωση που να εκτελεί Κρατικές εντολές και τέλος δεν μπορεί να υπάρξει Μη Κυβερνητική Οργάνωση που να έχει ασυλία από τους νόμους που ισχύουν γιά όλους τους πολίτες.
Το Σώμα των Ελλήνων Προσκόπων αποτελεί με αυτά τα κριτήρια μία υποδειγματική εθελοντική οργάνωση, αφού γιά πάνω από έναν αιώνα δρα με την εθελοντική προσφορά προς τη νεολαία, διδάσκοντάς την εκτός των άλλων να ανταποδίδει αυτή την εθελοντική προσφορά προς όλη την κοινωνία. Είναι χαρακτηριστικό ότι στον εικοστό αιώνα υπήρξαν στη χώρα μας 2 δικτατορίες που, θέλοντας να αποκτήσουν ελεγχόμενες οργανώσεις νεολαίας και μη μπορώντας να υποτάξουν το Σώμα των Ελλήνων Προσκόπων, αναγκάστηκαν να ιδρύσουν τα δικά τους σχήματα, την ΕΟΝ και τους Αλκιμους, που εξαφανίστηκαν μαζί με τις δικτατορίες που τις έφτιαξαν. Γιατί ο πραγματικός εθελοντισμός έχει ένα ακόμα χαρακτηριστικό, ενώ οι κυβερνήσεις πέφτουνε, ο εθελοντισμός, όπως και η αγάπη μένει.
