Αμερικάνικα εμπάργκο

Αρθρο της Ελένης Αυλωνίτου στην Εφημερίδα “KONTRA NEWS“, 20 Μαΐου 2018

Η πρόσφατη απόφαση του Αμερικανού προέδρου να αποσύρει τη χώρα του από την διεθνή συμφωνία ελέγχου των πυρηνικών του Ιράν φαίνεται να ενόχλησε τις μεγάλες Ευρωπαϊκές επιχειρήσεις περισσότερο από ότι τους ίδιους τους Ιρανούς. Τώρα, μετά την απόσυρση των Ηνωμένων Πολιτειών από τη συμφωνία, αναμένεται να μπει σε εφαρμογή ακόμα αυστηρότερο Αμερικάνικο εμπάργκο του Ιράν, με εξοντωτικά μέτρα εναντίον των επιχειρήσεων που το παραβιάζουν, είτε είναι Αμερικάνικες αυτές οι επιχειρήσεις είτε όχι.

Εδώ έχουμε το μεγάλο παράδοξο που έχει βαθμιαία παρεισφρύσει στη διεθνή οικονομία τις τελευταίες δεκαετίες, η αξίωση των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής να νομοθετούν όχι μόνο μέσα στη χώρα τους, αλλά να έχουν οι δικοί τους νόμοι διεθνή εφαρμογή, ακόμα και σε ανεξάρτητες χώρες όπου ο τοπικός νόμος λέει άλλα. Μάλιστα δεν είναι τόσο παράδοξη η Αμερικανική αξίωση, όσο το γεγονός ότι καταφέρνει και περνάει χωρίς πολλές αντιδράσεις στο μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη. Τι συμβαίνει λοιπόν;

Δύο είναι τα σημαντικά όπλα που διαθέτουν σχεδόν μονοπωλιακά οι Αμερικανοί και που φοβίζουν ακόμα και τους μεγαλύτερους επιχειρηματικούς κολοσσούς της Ευρώπης. Καταρχάς η Αμερική είναι η μεγαλύτερη οικονομία και ο μεγαλύτερος εισαγωγέας του πλανήτη. Με μόλις το 4.3% του παγκόσμιου πληθυσμού η Αμερικανική οικονομία παράγει το 24.2% του παγκόσμιου ονομαστικού ΑΕΠ και πραγματοποιεί το 13.9% των παγκόσμιων εισαγωγών. Μπροστά σε αυτά τα μεγέθη καμμία ιδιωτική επιχείρηση δεν είναι «κολοσσός». Ολοι έχουν ανάγκη να έχουν πρόσβαση στην Αμερικανική αγορά, είτε με την ίδρυση θυγατρικών εταιριών είτε με την πραγματοποίηση εξαγωγών στην Αμερική. Αυτό τους φέρνει μέσα στα όρια της Αμερικανικής επικράτειας και συνεπώς υπό την ισχύ του Αμερικανικού νόμου. Ουσιαστικά μόνο μιά μικρή ή μεσαία ιδιωτική επιχείρηση μπορεί να απέχει από την Αμερικανική αγορά κατόπιν επιλογής δικής της.

Ακόμα και τότε όμως υπάρχει το δεύτερο πρόβλημα, που είναι το γεγονός ότι το Αμερικανικό δολάριο είναι το βασικό διεθνές νόμισμα του πλανήτη. Διεθνείς συναλλαγές που ούτε ξεκινούν, ούτε περνάνε, ούτε καταλήγουν στην Αμερική τιμολογούνται σε δολάρια. Στις μέρες μας όμως το δολάριο, όπως και τα υπόλοιπα διεθνή νομίσματα, δεν είναι πιά χαρτονόμισμα, αλλά καταγραφή σε κάποιον κεντρικό υπολογιστή μιάς τράπεζας. Όταν έρχεται η ώρα της πληρωμής ενός τιμολογίου μεγάλης αξίας σε δολάρια, η συναλλαγή συνήθως χρειάζεται να πραγματοποιηθεί σε κάποιον υπολογιστή τράπεζας στη Νέα Υόρκη. Το γεγονός αυτό, κατά την Αμερικανική δικαιοσύνη, θέτει την συναλλαγή μέσα στα όρια της Αμερικανικής επικράτειας και την υπάγει στην Αμερικανική νομοθεσία. Ετσι αν μία Ελληνική επιχείρηση πουλήσει φυστίκια Αιγίνης σε μία Αιγυπτιακή εταιρία και τα τιμολογήσει σε δολάρια, η πληρωμή θα πραγματοποιηθεί με Αμερικανική συμμετοχή και η συναλλαγή θα υπάγεται και στην Αμερικανική νομοθεσία! Προφανώς το θέμα είναι πολύ πιό σοβαρό αν το εμπόρευμα είναι αργό πετρέλαιο ή ένα καινούργιο επιβατικό αεροπλάνο της Airbus, αφού εκεί το τιμολόγιο ανέρχεται σε δεκάδες εκατομμύρια δολάρια.

Αυτό το νομισματικό θέμα θα μπορούσε να παρακαμφθεί αν η τιμολόγηση γινόταν σε άλλο νόμισμα, Ευρώ ή το Κινεζικό Γουάν, αλλά το Γουάν δεν εμπνέει εμπιστοσύνη γιατί δεν είναι ελεύθερα διαπραγματεύσιμο και το Ευρώ δεν εμπνέει εμπιστοσύνη γιατί οι χώρες που το εκδίδουν δεν πείθουν ότι έχουν τη πολιτική βούληση να το διατηρήσουν ως κοινό νόμισμα. Με το Αμερικανικό δολάριο αντίθετα ξέρεις ότι θα είναι και αύριο το νόμισμα της Αλαμπάμα, είτε πάει καλά η οικονομία της Αλαμπάμα είτε όχι και ξέρεις ότι θα ειναι ελεύθερα διαπραγματεύσιμο στην αγορά της Νέας Υόρκης. Δηλαδή ξέρεις ότι ένα δολάριο θα αξίζει πάντα ένα δολάριο. Οσο γιά τα υπόλοιπα «διεθνή» νομίσματα, όπως το Ιαπωνικό Γιέν, το Ελβετικό Φράγκο, η Αγγλική λίρα, το Ρωσικό ρούβλι, απλά δεν έχουν πίσω τους αρκετά μεγάλες σε όγκο οικονομίες γιά να μπορούν να εκπληρώσουν αποτελεσματικά και με ασφάλεια τον ρόλο του διεθνούς αποθεματικού νομίσματος από μόνα τους.

Μένουν έτσι δύο τρόποι παράκαμψης ενός Αμερικανικού εμπάργο. Σε μεγάλη κλίμακα μπορεί να παρακαμφθεί από κρατική εταιρία πολύ μεγάλης χώρας, που ενεργώντας ως βραχίονας του κράτους θα ενεργήσει με πολιτική εντολή, γνωρίζοντας ότι το κράτος θα καλύψει την όποια ζημιά. Αυτό στις μέρες μας το κάνουν μόνο μεγάλες Κινεζικές κρατικές επιχειρήσεις όταν το απαιτούν τα συμφέροντα της Κίνας. Ο δεύτερος τρόπος είναι ο μικρός ψιλικατζής, που θα δεχτεί το ρίσκο συναλλάγματος και που έχει μικρά μεγέθη και δεν τον νοιάζει η Αμερικανική αγορά. Αντε όμως να σου ανανεώσει αυτός τον στόλο μιάς αεροπορικής εταιρίας.

Ελένη Αυλωνίτου

Βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Β’ Αθήνας